De vzw Auschwitz in Gedachtenis organiseert een studiedag getiteld: “Herinneringsreizen. Balans, actualiteit, perspectieven &… kritieken” die doorging in het Congrescentrum “Square” te Brussel op 23 februari 2012.

 

Deze studiedag richtte zich tot leerkrachten die soortgelijke reizen organiseren en plaatset zich in de pedagogische voorbereiding van de leerkrachten en begeleiders die deelnam aan het project van de Trein der Duizend naar Auschwitz. Dit project was een initiatief van de vzw Auschwitz in Gedachtenis, Stichting Auschwitz, het IV-NIOOO (Instituut voor Veteranen - Nationaal Instituut voor Oorlogsinvaliden, Oud-strijders en oorlogsslachtoffers) en de IFW (Internationale Federatie van de Weerstand).

 

 

Argumentatie:

Bij de indrukken, emoties en reflecties die een bezoek aan het kamp van Auschwitz met zich meebrengen, komt er een vaststelling bij kijken, waarvan men soms niet weet wat te doen. Het gaat over de vreemde nummerplaten van de wagens die aan de ingang geparkeerd staan, de hoeveelheid groepen die de gidsen volgen tot de soms niet ophoudende stroom van bezoekers die het foto apparaat aan de hand, over de site dwalen. Tussen bedevaartsoord, herdenkingen en toeristische plaats, is de complexiteit van het grootste moordcentrum tussen 1941 en 1945 ten volle voelbaar. Hier komt paradoxaal genoeg nog de herinneringscomplexiteit van deze dubbele site (Auschwitz I en Birkenau). Waarom paradoxaal? Omdat het intense bezoek van de site – bewijs dat dit gedeelte van de nazi uitroeiingsterreur niet in de vergetelheid geraakt is – mogelijk aan deze historische- en herinneringsplek zijn waarde zou kunnen doen verliezen, laat staan dat hij op min of meer korte termijn tot een louter toeristische attractie zou verworden (zoals een ander, zou men denken).

 

Deze enkele lijnen stellen de volgende vragen: in welke mate is Auschwitz verschillend van de andere herinneringsplekken? Moet men wat er onder de noemer “herinneringstoerisme” staat, vrezen? Of dient men deze werkelijkheid van onze tijd te aanvaarden? Valt elke bezoeker, in groep of alleen, in  ieder geval in de categorie “toerist” te klasseren? Of is deze categorie een intellectuele vermindering die veraf ligt van ieders ervaring tijdens het bezoek? Is er een resoluut uitzonderlijke dimensie (sommigen zouden zeggen sacrale dimensie) aan deze plek? En is deze, als we ervan uitgaan dat ze bestaat (of blijft bestaan), vandaag de dag in gevaar?

 

Het probleem komt in een ander daglicht te staan wanneer men denkt aan de georganiseerde reizen voor minderjarigen die door volwassenen omkaderd worden, meestal leerkrachten. Aan de oorsprong van dit soort initiatieven vindt men pedagogische projecten met verschillende motiveringen (aanleren, doorgeven, een morele opvoeding bieden aan de zogenaamde “herinneringsplicht” en soms het vormen van jongeren om nog jongere kinderen te omkaderen). We nemen in de meeste gevallen een dubbele bezorgdheid aangaande deze jongeren waar: hoe gaan ze zich gedragen? Wat gaan ze ervan opsteken?

 

Tenslotte, na de kwesties van het herinneringstoerisme en van de pedagogische reizen, is er de kwestie van het kritische discours, die geregeld de reizen naar Auschwitz in vraag stellen in het bijzonder en naar alle types van herinneringsplekken in het algemeen. De gedachte heeft zeker de kritische reflexiviteit nodig om niet in te dommelen over wat ze gedacht heeft, maar de kritiek mag er geen fundament van zijn. Hoe kan men dan reizen uitdenken en perspectieven openen voor de te komen reizen? Anders gezegd, met de kritiek, maar zonder deze de exclusiviteit te geven, zullen wij ons afvragen welke toekomst de herinneringsreizen, en in het bijzonder de reis naar Auschwitz, hebben?

 

 

Voorstelling en gedetailleerd programma van de studiedag (pdf)

 

Foto's van de Studiedag “Herinneringsreizen”

 

Synthese van de studiedag (pdf)

 

 

 

Voor nadere inlichtingen: vzw Auschwitz in Gedachtenis – Frédéric Crahay

Tel.: +32 (0)2 512 79 98 – Contact per e-mail