Stichting Auschwitz - Inhoudsopgave en samenvattingen van nr. 131

Redactioneel: 2020: een jaar van herdenkingen met twee snelheden (Frédéric Crahay)

Kroniek

Expo: Design van het Derde Rijk: de nazi’s als marketeers avant la lettre
In september 2019, exact honderd jaar na het lidmaatschap van Adolf Hitler tot de Deutsche Arbeiter Partei, presenteerde het Design Museum Den Bosch de tentoonstelling ‘Design van het Derde Rijk’.

Expo: De tijdelijke tentoonstelling van Kazerne Dossin: Auschwitz.camp
Van 24 oktober 2019 tot 6 september 2020 was in Kazerne Dossin, het memoriaal, museum en documentatiecentrum over Holocaust en mensenrechten, de tentoonstelling Auschwitz.camp te zien.

Boek: De Kleine Shoah van Ischa Meijer
Ook driekwart eeuw na de bevrijding van de kampen heerst er aan Holocaustboeken en -getuigenissen geen gebrek. Wie de verschrikkingen van de Endlösung had overleefd behoorde tot de gelukkigen, althans zo luidt het dan meestal in de slothoofdstukken. De naoorlogse trauma’s van de overlevenden blijven meestal onderbelicht. Een selectie uit het werk van de Nederlandse schrijver en journalist Ischa Meijer (1943-1995) laat echter op overtuigende wijze zien hoe ook de volgende generatie in de klappen deelde. Zelf maakte Meijer de oorlogsgebeurtenissen niet bewust mee. Samen met zijn Joodse ouders overleefde hij Bergen-Belsen maar “voor ons Joden was die periode van vlak na de oorlog ronduit verschrikkelijk. Ik noem het wel De Kleine Shoah” (p. 496).

Diverse: The devil next door
Een Netflix documentaire in vijf delen over de jacht op Ivan (John) Demjanjuk.

Herinneringswoorden

Portfolio: Jewish Presence in China and the Shanghai Ghetto

Interview: Christophe Busch

Dossier: OORLOG IN DE STILLE OCEAAN

Het jaar 2020 markeert ook de 75^e verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog in de Stille Oceaan of – moeten we het nog herhalen – het echte einde van de Tweede Wereldoorlog. De geschiedenis van deze oorlog is doorgaans weinig bekend bij, en wordt soms genegeerd door het grote publiek in Europa. In het beste geval zijn de filmliefhebbers bekend met fragmenten uit Amerikaanse films over dit onderwerp. De Pacifische oorlog, die ook wel de Tweede Wereldoorlog in Oost-Azië en de Grote Oceaan wordt genoemd, was het toneel van de Tweede Wereldoorlog, die zich afspeelde in Azië, de Stille Oceaan, de Indische Oceaan en Oceanië. Geografisch gezien was dit het grootste conflictgebied van de oorlog, bestaande uit de uitgestrekte Stille Oceaan, het zuidwesten van de Stille Oceaan en Zuidoost-Azië. Het omvatte ‘perifere’ conflicten zoals de Tweede Chinees-Japanse Oorlog (begonnen op 7 juli 1937) en de Sovjet-Japanse Oorlog (begonnen op 9 augustus 1945).

Inleiding (Frédéric Crahay)

Belgen in de Japanse interneringskampen in China (1941-1945) (Edith Devel)
Na de Japanse aanval op Pearl Harbour (december 1941) verklaarde België zich solidair met de Verenigde Staten. Daarop werden Belgische diplomaten, geestelijken en handelaars die in het door Japan bezette deel van China verbleven in kampen geïnterneerd. Gesteund door uitgebreid origineel bronnenonderzoek schetst historica Edith Devel het leven van de betrokkenen in de kampen in de periode 1941-1944.

Bacteriologische oorlogvoering en menselijke proefkonijnen: de Japanse Eenheid 731 (Jean-Louis Margolin)
Tijdens de Tweede Wereldoorlog voerde de Japanse Eenheid 731 in de nabijheid van Harbin (Mantsjoerije) experimenten uit op zo’n 3.000 Chinese (en Russische) gevangen. Met volstrekte veronachtzaming van persoonlijk leed werden mensen als proefkonijnen gebruikt, onder meer in de speurtocht naar bacteriologische wapens en chemische agentia. Jean-Louis Margolin, specialist in de geschiedenis van Oost-Azië, maakt een feitelijke, maar aangrijpende analyse.

A People’s Court: Emotion, Participant Experiences, and the Shaping of Postwar Justice at the International Military Tribunal for the Far East, 1946-1948 (James Burnham Sedgwick)
Net als in Neurenberg stonden in Tokio de belangrijkste politieke en militaire leiders terecht voor misdaden die ze tijdens de oorlog hadden (laten) begaan. Het International Military Tribunal for the Far East (IMTFE) veroordeelde zeven beklaagden ter dood en sprak lange vrijheidsstraffen uit voor het gros van de overige beschuldigden. James Burnham Sedgwick van de universiteit van Wolfsville (Canada) verlaat in dit artikel de instellingsgeschiedenis, en bekijkt het verloop van het proces met de bril van de individuele deelnemers.

De revisionistische stromingen en hun aanhangers in Japan na 1945 (Arnaud Nanta)
Geschiedenis is een ‘work in progress’. Het verhaal over het verleden wordt constant herschreven, omdat archieven worden ontsloten of nieuwe theorieën tot ontwikkeling komen, en soms omdat lobbygroepen de bestaande inzichten vervormen of vervalsen. Dit laatste gebeurde ook in het naoorlogse Japan, waar het keizerlijke regime met de regelmaat van een klok vanuit een ander perspectief werd (en wordt) bekeken. Arnaud Nanta (directeur CRNS, Lyon) licht toe.

Interview met Lydia Chagoll (Frédéric Crahay)
Op 23 juni 2020 overleed cineaste en schrijfster Lydia Chagoll. Ze was 89. Kort voor haar dood sprak ze met Frédéric Crahay (directeur vzw Auschwitz in Gedachtenis) over haar kinderjaren, haar joodse identiteit, de Jappenkampen die ze overleefde en haar naoorlogse carrière. Het verhaal van een bewogen leven.

Varia

Herinneringen aan repressieve psychopolitiek (Maarten van Alstein)
Van 1945 tot 1989 bevond zich in de Oost-Berlijnse wijk Hohenschönhausen de gevangenis van de DDR-politie, de Stasi. Vandaag kan men er in het museum het leven in het terreuroord leren kennen. Historicus Maarten van Alstein reconstrueert de geschiedenis en de dagelijkse werking van de voormalige gevangenis en de opzet van het huidige museum.

‘De Antwerpse specificiteit’: Cijfers van de Jodendeportatie in perspectief (Veerle Vanden Daelen, Laurence Schram & Dorien Styven)
Daar waar de globale deportatiecijfers van Belgische joden tijdens de Tweede Wereldoorlog het midden hielden tussen die van Frankrijk (25 %) en die van Nederland (75 %), werden uit Antwerpen verhoudingsgewijs veel meer joden gedeporteerd dan uit eender welke andere Belgische stad (65 tot 68 %). Een nieuwe analyse van de bestaande cijfers door Veerle Vanden Daelen, Laurence Schram en Dorien Styven (Kazerne Dossin) maakt een nuancering en heroverweging van de zogenaamde ‘Antwerpse specificiteit’ noodzakelijk.

Herinneringsplek

Austria in Maly Trostenets – the “Massif of Names” (Hannah M. Lessing and Peter Stadlbauer)

Boekenplank

Niet te missen