Bestel het volledige nummer

 

Terug naar de lijst

 

Editoriaal: Het virtuele in de herinnering (pdf)

 

In Memoriam Paul Baron Halter

 

Dossier: Het gedeelde verleden van Spanje

Onder leiding van Marta Marín-Dòmine en Esteban Mate

 

Marta Marín-Dòmine (Centre for Memory and Testimony Studies, Laurier University, Waterloo-Toronto) en Esteban Mate: Présentation (pdf)

 

Ricard Vinyes (Universiteit van Barcelona): Le processus de construction d’une mémoire publique par l’État espagnol. Politiques et conflits, impunités et éthiques (1975-2008) (pdf) [Een gedeelde herinnering voor de Spaanse staat. Beleid en conflicten, straffeloosheid en ethiek (1975-2008)]

  • In dit artikel wordt geanalyseerd hoe de Spaanse staat vanaf het instellen van de rechtsstaat in 1977 heeft gepoogd om een gedeelde herinnering te construeren betreffende het oorlogsverleden en de dictatuur. Komen daarbij aan bod: de aard en gevolgen van de conflicten die in de loop van dat proces ontstonden, de opeenvolgende mislukte pogingen om een algemeen beleid betreffende schadeloosstelling en herdenking in het leven te roepen, het invoeren van een specifiek Spaans model van straffeloosheid.

 

Francisco Ferrándiz (Instituto de Lengua, Literatura y Antropología (ILLA) - Centro de Ciencias Humanas y Sociales (CCHS) del Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC), Madrid): Fosses communes, paysages de la terreur (pdf) [Massagraven, landschappen van terreur]

  • De voorbije tien jaar werden opgravingen gedaan in massagraven uit de tijd van de Spaanse Burgeroorlog en de naoorlogse periode, meer bepaald in grafkuilen die in de franquistische achterhoede werden achtergelaten. Die opgravingen staan centraal in de actuele debatten over het wezen en de betekenis van het conflict en het daaropvolgende regime. In het artikel analyseren we de complexiteit en de dynamiek van dit proces, met politieke en juridische initiatieven die heel wat weerklank vinden bij publiek en media. Enkele voorbeelden: de ‘wet van de historische herinnering’, de omstreden beslissing van rechter Garzón over de misdaden van het franquisme, maar ook lokale acties die, hoewel vaak onbeholpen, onzichtbaar of voorbijgaand van aard, daarom niet minder belangrijk zijn.

 

Jordi Font (Museu Memorial de l’Exili, La Jonquera, Catalogne): Le Musée Mémorial de l’Exil de La Jonquera (MUME). Entre musée d’histoire de l’exil républicain et lieu de mémoire démocratique de référence (pdf) [La Jonquera – Herdenkingsmuseum van de verbanning (MUME). Een historisch museum over de Republikeinse ballingschap en een democratisch herdenkingsoord]

  • In dit artikel wordt het ‘Herdenkingsmuseum van de verbanning’ voorgesteld. Het werd in februari 2008 ingehuldigd in La Jonquera, op de grens tussen Spanje en Frankrijk. In de tekst wordt de museale opstelling beschreven en getracht die te situeren in de logica van het proces dat in Spanje ‘het herstel van de historische herinnering’ heet.

 

Vicente Sánchez-Biosca (Universiteit van Valencia): Paysages de la mémoire. La guerre civile comme élégie (pdf) [Herinneringslandschappen. De burgeroorlog als treurzang]

  • In de weergave van de Spaanse Burgeroorlog op het witte doek vond tijdens de jaren 1980 een stijl ingang met een eigen esthetiek (verzorgd beeld, traag ritme enz.), soort verhaal (herinneringsrelaas) en pragmatische omstandigheden (in de hoofdrol kinderen of adolescenten die te maken krijgen met overgangsriten, een voorkeur voor niet-strijders enz.). De filmstijl werd aangekondigd in El espíritu de la colmena/De geest van de bijenkorf (1973) en duurde voort tot in de vroege jaren 2000 met de films van J. L. Garci. In dit essay worden de essentiële kenmerken van deze ‘herinneringslandschappen’ besproken, naast hun positie in de fictiestrategieën over de Spaanse Burgeroorlog.

 

Marta Marín-Dòmine (Centre for Memory and Testimony Studies, Laurier University, Waterloo-Toronto): La transmission et la construction de l’espace transgénérationnel (pdf) [Overdracht en opbouw van de transgenerationele ruimte]

  • Dit artikel, halverwege tussen persoonlijk gedenkschrift en essay, zet aan om stil te staan bij overdracht. Daartoe worden vragen opgeroepen over het begrip ‘afstamming’, waarbij de nadruk ligt op het aanvaarden van het verleden als nalatenschap. De auteur treedt in gesprek met het onuitgegeven gedenkschrift van een kind uit de Spaanse Burgeroorlog, in dit geval haar vader, om te wijzen op de sporen van het gereconstrueerde verleden. In het artikel ligt de nadruk ook op de noodzaak om anders te gaan nadenken over de actuele gevolgen van het ontwortelde of ballingsgeheugen, en over diegenen die, toen de oorlog net voorbij was, naar Spanje moesten terugkeren na een periode van ballingschap.

 

Bibliografie (pdf)

 

 

Portfolio

Kazerne Dossin (Mechelen). Een keuze voor duidelijkheid en mensenrechten (pdf)

 

 

Varia

Vincent Petitjean (CELIS): Rithy Panh: un art de la Mémoire (pdf) [Rithy Panh of de kunst van het herinneren]

  • In dit artikel wordt het filmwerk van Rithy Panh bestudeerd om te begrijpen wat daarin betreffende het geheugen op het spel staat. De regisseur, zelf een overlevende van de Rode Khmerkampen, reconstrueert de recente Cambodjaanse geschiedenis, maar dat is meteen ook zijn eigen geschiedenis. Zo ondervroeg hij langdurig Duch, de baas van het moordcentrum S-21, net voor die werd berecht. Die confrontatie mondde uit in een boek dat hij samen met Christophe Bataille schreef, namelijk L’élimination, en ook in de film Duch, le maître des forges de l’enfer. De reflectie over dat onvervalste tweeluik van het geheugen is zowel filmisch als persoonlijk relevant.

 

Florent Bussy (Universiteit van Rouen): Le crime contre l’humanité, une étude critique (pdf) [Misdaad tegen de menselijkheid, een kritische studie]

  • Door de evolutie van het concept ‘misdaad tegen de menselijkheid’ te bestuderen tot en met de oprichting van het Internationaal Strafhof (1998) kun je onderzoeken wat er zoal op het spel staat bij het creëren van een internationaal strafrecht. Een theorie ontvouwen omtrent humanitair recht impliceert dat je politieke betrekkingen voorbij het strikt nationale beschouwt, want bepaalde mensenrechtenschendingen gaan de hele mensheid aan.

 

Dr. Fabian Van Samang (Historicus): Rondom genocide – of hoe het schijnbaar objectieve toch het subjectieve weerspiegelt (pdf)

 

 

 

Boekhandel (pdf van de recensies)

  • Éric Alary en Bénédicte Vergez-Chaignon, Dictionnaire de la France sous l’Occupation, Parijs, Larousse, 2011.
    Recensie in het Frans door Léon Strauss (Universiteit van Straatsburg)
  • Michela Marzano (olv.), Dictionnaire de la violence, Parijs, PUF, 2011.
    Recensie in het Frans door Frediano Sessi (Universiteit van Mantua)
  • Bernard Dan, Le Livre de Joseph, La Tour d’Aigues, L’Aube, 2011.
    Recensie in het Frans door Albert Mingelgrün (Voorzitter van de Stichting voor de Eigentijdse Herinnering)
  • Daniel Rancour-Laferriere, The Sign of the Cross. From Golgotha to Genocide, Piscataway, Transaction Publishers, 2011.
    Joseph Ratzinger – Benoît XVI, Jésus de Nazareth. Tome 2: De l’entrée à Jérusalem à la Résurrection, Monaco, Le Rocher – Groupe Parole et Silence, 2011.
    Recensie in het Frans door Frans Lemaire
  • Beatriz Sarlo, Tiempo pasado, Cultura de la memoria y giro subjetivo – una discusión, Buenos Aires, Siglo XXI editores, 2007.
    Recensie in het Frans door Mylène Herry (Universiteit van Toulouse – Le Mirail)
  • Dominique Sigaud, Le Piège des loups. Les 175 maisons de la Gestapo en France, Paris, Stock, 2012.
    Recensie in het Frans door Corinne Benestroff (Universiteit Paris 8)
  • François Azouvi, Le Mythe du grand silence. Auschwitz, les Français, la mémoire, Paris, Fayard, 2012.
    Recensie in het Frans door Paul Bernard-Nouraud (École des Hautes Études en Sciences sociales – EHESS van Parijs)
  • Michel Dufranne, Triangle rose, Brussel, Quadrants, 2011.
    Recensie in het Frans door Anthony Michel (CREM (Metz) – IPSE (Luxemburg))
  • Samuel D. Kassow, Qui écrira notre histoire? Les Archives secrètes du ghetto de Varsovie, Parijs, Grasset, 2011.
    Recensie in het Frans door Judith Lindenberg (École des Hautes Études en Sciences sociales – EHESS van Parijs)
  • Sylvie Rollet, Une éthique du regard, Paris, Hermann, 2011.
    Recensie in het Nederlands door Fabian Van Samang (Historicus)
  • Aharon Appelfeld, Je suis une rémanence de l’histoire juive
    Recensie in het Frans door Julie Laval (Redactrice – Websites over het theater)

 

Platen-CD's

  • Sonate Vie et destin [Leven en Lot] van Chrystel Marchand
  • Musique de chambre à Terezín [Kamermuziek in Theresienstadt] door Pierre-Jean Tribot voor ResMusica

 

 

Terug naar de lijst