Bestelling van het volledige nummer

Vraag om onlinepublicatie van de artikels welke nog niet op de website aanwezig zijn

 

Terug naar de lijst van tijdschriften

 

Dossier: De representatie van politieke misdadigers. Kunst, film, theater, literatuur, media

 

Editoriaal (pdf)

 

Literatuur

Albert Mingelgrün: La figure du bourreau nazi au tournant du XXIe siècle : quelques variations littéraires (pdf)

 

Anneleen Spiessens: La mise en scène du bourreau. Jean Hatzfeld et Gilbert Gatore (pdf)

 

Charlotte Lacoste: Fiction, diction et génocide (pdf)

 

Georges Tyras: Rafael Sánchez Mazas ou la sale mine du « récit réel » (sur Les soldats de Salamine, de Javier Cercas) (pdf)

 

Cinema

Nancy Berthier: De Franco ese hombre de José Luis Sáenz de Heredia à Caudillo de Basilio Martín Patino, une histoire de détails

  • Enkele jaren voor de dood van Franco realiseert de cineast Basilio Martin Patino in de clandestiniteit een film over de biografie van het staatshoofd, Caudillo. Deze langspeelfilm wordt een mijlpaal in de geschiedenis van de representaties van Franco. Voor de eerste maal in de geschiedenis van de Spaanse film brengt hij een alternatieve, zelfs dissidente representatie van de biografie van de Generaal. Patino vestigt zijn discours op een esthetica van het detail. Met een tegelijk visuele en geluidsmontage worden van binnen uit de discursieve mechanismen van de franquistische propaganda uiteengehaald, zoals belichaamd in de propagandafilm van 1964, gerealiseerd door José Luis Sáenz de Heredia, Franco ese hombre. Naast het pioniersaspect, ligt het interessante in het feit dat Caudillo de wapens van de vijand hanteert om ze tegen hem te keren. Alles draait om het detail, dat zijn plaats inneemt binnen een esthetica van de subversie.

 

Alain Kleinberger: La grimace du bourreau. Représentations cinématographiques du tortionnaire nazi (pdf)

  • Is de cinema veroordeeld om slechts een karikaturale weergave van de nazi-beul te geven? In dit artikel proberen we enkele elementen aan te reiken om die vraag te beantwoorden door een aantal fictionele films ter sprake te brengen die een min of meer gedocumenteerde, en min of meer overtuigende voorstelling geven van de nazi-misdadigers. We onderzoeken daarbij ook de vreemde band die de filmkunst blijft onderhouden met deze sinistere personages. De analyse betreft in het bijzonder Hitler Beast of Berlin (Sam Newfield, 1939), een van de eerste Amerikaanse films die zich afspeelt in een Duits concentratiekamp, en de beroemde film van Andrzej Munk, La Passagère (1963).

 

Theater

Annick Asso: La mise en scène des bourreaux dans L’instruction de Peter Weiss (pdf)

  • In Die Ermittlung, voor het eerst opgevoerd in 1965, combineert Peter Weiss de zogenaamde documentaire dramaturgie met het genre van het oratorium om de slachtoffers van Auschwitz met hun beulen te confronteren. Vertrekkend van de archieven van het proces van Frankfurt, doet de theatermaker het verhaal van het uitroeiingsproces, van de aankomst in het kamp tot aan de gaskamers. De beulen van Auschwitz, negentien in het totaal, worden opgevoerd om rekenschap te geven van hun misdaden. In het theater gebruikt Weiss de 'zwart-wit' techniek, om geen enkel misverstand te laten bestaan over de uiteindelijke interpretatie van de beoordeelde daden. Het stuk eindigt niet echt, in die zin dat het aan de toeschouwer overgelaten wordt om het finale verdict te vellen. Op het einde van het stuk verschuift de problematiek trouwens: los van de schuld van de beulen, die evident is, vraagt Peter Weiss zich af hoe we de daden kunnen kwalificeren ; in Frankfurt werd immers enkel de aanklacht voor moord weerhouden. Op die manier worden ook de juridische instrumenten in vraag gesteld die nodig zijn om recht te spreken in geval van genocide.

 

Christian Biet: De l’intérêt des bourreaux dans la tragédie de martyre (pdf)

  • Een beul opvoeren in het theater betekent een koppel ensceneren en rekenschap geven van een dynamiek. In de eerste plaats gaat het om het voorstellen van een slechterik, die fungeert als tegenpool voor het slachtoffer, wat toelaat om bij de toeschouwers afgrijzen en verontwaardiging op te wekken, en tegelijkertijd extra medelijden met het slachtoffer, of zelfs bewondering voor de manier waarop met het aangedane leed omgegaan wordt. Het theater van de late 16e eeuw en de vroege 17e eeuw helpt om deze dynamiek beter te begrijpen.

 

Kunstenaars

Patrick Javault: Double portée

  • Alain Séchas voorzag vijf van zijn beroemde antropomorfe katten van een Hiltlersnor en -bles. Heeft hij daarmee de kleren van de geëngageerde kunstenaar aangetrokken? Nauwlettender onderzoek zou ons moeten overtuigen dat wat in Enfants gâtés op het spel staat niet zo zeer het aanklagen van het neo-nazisme is, maar veeleer en grondige reflectie over de verhoudingen tussen de vorm en de vorming, de scheppende daad en zijn draagwijdte.

 

Jean-Marc Cerino: Carré brun sur fond blanc

 

Stripverhalen

Catherine Ojalvo: Figures et dess(e)in du bourreau khmer rouge dans les œuvres de Séra (pdf)

  • Kan het stripverhaal, dat a priori als een mineure kunst wordt beschouwd, een getuigenisrol opnemen op een manier evenwaardig met de teksten van de hand van Antelme, Kertez of Levi? Of die vraagstelling – en dan gefocust op de representatie van de beulen – een bepaald validiteit heeft? Dat willen we hier uitwerken. We baseren ons op de producties van Séra, een Frans-Cambodjaans auteur van stripverhalen, maar ook schilder en beeldhouwer. We onderwerken twee uittreksels aan een minutieus onderzoek, uittreksels uit drie stripverhalen die een geheel vormen dat verschillende periodes van het Rode-Khmerregime in Cambodja vertelt. Op welke wijze kunnen de Rode-Khmerbeulen gerepresenteerd worden, wat laat het nauwkeurige gebaar van de tekenaar Séra zien van hen, van hun gebaren, van hun lichamen, van hun slachtoffers? Voor de lezer van die tot vertelling gevormd beelden gaat dan een ander (nieuw?) niveau van perceptie open. Iets zou verband houden met de overzettelijkheid van de door de beulen gestelde daden, iets, met name elementen die men ons zou laten zien, terwijl we er nooit toegang hadden moeten en/of mogen toe krijgen.

 

Media

Claudia Feld: Entre visibilité et justice : les témoignages télévisuels des ex-agents de la répression en Argentine

  • Dit artikel gaat over de verklaringen van de voormalige agenten van de repressie (represores) die betrokken waren bij de verdwijning van mensen tijdens de laatste militaire dictatuur in Argentinië (1976-1983). In 1995 werden, toen ongestrafte, beulen uitgenodigd in programma's van Argentijnse zenders om te getuigen over hun deelname aan de repressie. Dat wekt bij de slachtoffers en samenleving verwachtingen van waarheid en berouw. Die verwachtingen worden grotendeels niet ingelost. De beulen voeren een negationistische discours. Of ze beweren dat ze, aan de zelfde omstandigheden onderworpen, net hetzelfde zouden doen. Toch lukt het de televisie die verklaringen als bekentenissen en uitingen van berouw voor te stellen. Die verklaringen zowel als de gebeurtenissen er rond hebben een bres kunnen slaan in de muur van het stilzwijgen die de samenleving beheerste en in de straffeloosheid die diezelfde agenten genoten. Het artikel onderzoekt de wijze waarop die getuigenissen worden voorgesteld op de televisie en stelt vragen bij de gedachtenis- en ethische inzetten die met die verklaringen verbonden zijn.

 

Robert N. Kraft: Considérations sur les témoignages des criminels : comment les commissions vérités contribuent au genre des témoignages filmés (pdf)

  • De gefilmde getuigenissen die werden opgenomen en gecatalogeerd in de audiovisuele archieven, zijn meestal getuigenissen van mensen die slachtoffers van vervolging zijn geweest. Door middel van de 'waarheidscommissies', opgericht met de bedoeling nationale conflicten op te lossen (zoals de geslaagde waarheidscommissie in Zuid Afrika 1995-2001). Konden gedetailleerde en vrijwillige bekentenissen opgenomen worden, in ruil voor amnestie voor de begane misdaden. Die bekentenissen had men op en andere manier niet kunnen bekomen en ze blijken de mogelijkheid te scheppen voor een vollediger begrip van de misdaden en bovendien van de misdadigers.

 

 

Filmografie

Vincent Lowy en Bruno Della Pietra: Bourreaux et tortionnaires à l’écran. Petite filmographie (pdf)

 

 

Varia

Daniel Weyssow: « À la recherche du père é-perdu ». Texte-dessins de Sarah Kaliski (pdf tekst) (pdf beelden)

 

 

Terug naar de lijst van tijdschriften