Bestel het volledige nummer

Terug naar de lijst

Redactioneel: Un supplément d'âme

Agenda

Kroniek

• Paths of Glory (Gabriel Raichman)
• Der Anständige Heinrich Himmler (interview met Vanessa Lapa)
• Shell Shock. A Requiem of War (Daniel Weyssow)
• Vasily Petrenko fulmineert in de 13e symfonie van Sjostakovitsj (Jean-Luc Caron)
• Collectie ‘Les Musiciens et la Grande Guerre’ (Jean-Christophe Le Toquin)
• The ARC Ensemble committed to Remembering the Forgotten [Het ARC ensemble brengt vergeten werken in herinnering] (interview met Simon Wynberg)

 

Portfolio: A Beech Forest [Een beukenbos]

 

Interview: Herman Van Goethem (Kazerne Dossin), “Clearly, this museum constitutes a work of collective memory” [Dit museum is duidelijk een werk van collectieve herinnering]

• Aan de oevers van de Dijle verrijst de Kazerne Dossin. Sinds 2012 staan er twee gebouwen: een memoriaal werd opgericht op de plek waar vroeger het museum was, terwijl een monumentale betonnen kubus het nieuwe museum huisvest. Het is werkelijk een indrukwekkend herinneringscomplex. Hoog tijd om de conservator te ontmoeten, een man die als professor aan de Universiteit van Antwerpen onderzoek en herinneringswerk weet te combineren op maatschappelijk niveau. 

 

Dossier: Welke toekomst voor de herinnering aan de Armeense genocide?

Presentation [Inleiding]: 100 Years Later… A memory laboratory between Armenians and Turks? [100 jaar later… Een herinneringslabo met Armeniërs en Turken?]

On memory, identity, and genocide [Over herinnering, identiteit en genocide] (Uğur Ümit Üngör)

• De Turkse ontkenning van de Armeense genocide heeft een bijzonder grote impact gehad op de Turkse maatschappij. Hele generaties groeiden op met de ontkenning als officieel verhaal. Onderzoek naar mondelinge geschiedenis bij oudere Turken en Koerden in Oost-Turkije toont echter aan dat deze mensen levendige (post)herinneringen overhouden aan de genocide. Uitgaande van interviews met Turkse en Koerdische (klein)kinderen van ooggetuigen bestudeert dit artikel een aantal vragen die zich opdringen rond de herinnering aan de Armeense genocide. Zo stelt het dat er sprake is van een conflict, niet alleen tussen het Turkse politieke geheugen en het Armeense culturele geheugen, maar ook tussen het Turkse politieke geheugen (het officiële verhaal) en het Turkse en Koerdische maatschappelijke geheugen. Met andere woorden: de Turkse regering ontkent een genocide die haar eigen bevolking zich nog herinnert.

Remembering the Armenian genocide in contemporary Turkey [De herinnering aan de Armeense genocide in het hedendaagse Turkije] (Seyhan Bayraktar)

• In dit artikel stel ik dat er sinds 2000 weliswaar sprake is van een ‘memory boom’ over de Armeense genocide in Turkije, maar dat die de aandacht heeft afgeleid van het belang van een formele erkenning van de genocide. Bovendien wordt alleen de Turkse staat verantwoordelijk gehouden voor het negationistische discours. Wanneer we kijken naar de herinneringskaders die het huidige publieke discours in Turkije structureren, merken we dat er kwalitatief gezien eerder sprake is van een continuïteit dan van een breuk in het gebruik van ontkenningspatronen. Meer nog, het feit dat men vandaag openlijk de Armeense genocide bespreekt, wordt door de Turkse staat precies uitgebuit, verdraaid en ingezet in haar programma van ontkenning: de ‘Armeense kwestie’ is immers geen taboe meer in Turkije. Het engagement van de Turkse burgermaatschappij heeft zowel nationaal als internationaal veel aandacht getrokken, maar eerder dan te focussen op de opbouw van een sterk maatschappelijk middenveld in Turkije, lijkt het mij essentiëler om in te gaan op de noden en vragen van de slachtoffers.

Een nieuwe golf (interview met Sila Cehreli)

Het Armeense bewustzijn in het Duits-Turkse discours (Michael Hofmann)

Geheugen, weefsels en de esthetiek van de verplaatsing (Marie-Aude Baronian)

Kinships Past, Kinship’s Futures [Verwantschap in vroegere tijden, verwantschap in de toekomst] (David Kazanjian)

• In dit essay formuleer ik een aantal vragen die, hoe essentieel ze ook zijn voor het leven na de Catastrofe, vaak aan de kant worden geschoven om ruimte te maken voor (al te) vertrouwde vragen over erkenning en verzoening. Hoe heeft het concept van verwantschap niet alleen staats- en burgergeweld mogelijk gemaakt en gerechtvaardigd, maar ook de minder zichtbare maar al even regulatieve dagdagelijkse macht van diasporische en statische nationalismen gewettigd? En kunnen we een vorm van verwantschap indenken die ingaat tegen zulk gewelddadig en normatief gezag – nieuwe, onuitgegeven vormen van verwantschap voor de toekomst? Twee recente culturele teksten bieden enkele uitdagende antwoorden. Allereerst is er Aikaterini Gegisians ‘Zelfportret als Ottomaanse vrouw’, een collectie van populaire postkaartportretten van vrouwen in traditionele klederdracht uit de vroege twintigste eeuw. Daarnaast bespreek ik ‘AH-HA’, een samenwerking tussen kunstenaars Nina Katchadourian en Ahmet Ögüt binnen het Blind Dates Project van Defne Ayas en Neery Melkonian. Uit deze twee reflecties op vroegere verwantschappen put ik inspiratie om toekomstige vormen van verwantschap te bedenken die het normatieve kader van het discours over de Catastrofe kunnen doorbreken, of minstens doen wankelen.

Concise chronology [Beknopte chronologie]

Selected bibliography [Selectieve bibliografie]

 

Varia

Van ‘ondervonden’ genocide naar bevestigde etnocide. De Amerikaanse indianen en de grenzen van definities (Anne Garrait-Bourrier)

• ‘De enige goede indiaan is een dode indiaan’ (gezegde afgeleid van een uitspraak toegeschreven aan generaal Philip Sheridan: ‘The only good Indians I ever saw were dead’, 1870). Met uitspraken van die strekking kwam door de eeuwen de mythe van de indiaan tot stand, van de verovering van het Amerikaanse land tot de eisen van de indiaanse gemeenschappen. Sinds de jaren zestig en de politieke strijd van de American Indian Movement blijft de kwestie van de ‘genocide’ op de Noord-Amerikaanse indianen voor verdeeldheid zorgen. De geschiedenis van de indianen uit Noord-Amerika en meer bepaald Canada wordt geplaagd door alcoholisme. Net als door de ziekten die de kolonisten overbrachten, werd een heel volk erdoor verzwakt en verlaagd tot de status van een culturele subgroep die afhankelijk is van bijstand. Alcohol was een van de middelen waarmee ze werden gedwongen om zich aan te passen, naast scholing en het opdelen van gezinnen. Het inactieve leven in de reservaten speelde een bepalende rol in de teloorgang van de ‘prairiekrijgers’. In deze uiteenzetting bestuderen we eerst wat we de ‘ondervonden genocide’ kunnen noemen; die ligt aan de basis van de beweging die strijdt voor een officiële erkenning van de indiaanse genocide. Vervolgens staan we stil bij een historische lezing van de feiten, die ons bij de grenzen brengt van de definities omtrent genocide (altijd een hachelijke term, zo benadrukt ook David El Kenz). Een en ander zal ons in staat stellen om ‘genos’ en ‘ethnos’ conceptueel met elkaar te verbinden.

Rechtstreeks getuigen en getuigen aan de hand van sporen: Sarah Kofman, Hélène Berr en Dora Bruder in Parijs onder de Duitse bezetting (Désirée Schyns)

• In dit artikel gaan we in op de pijnlijke herinneringen zoals die worden uitgewerkt in getuigenissen en fictie. Wat is het verschil tussen beide, wanneer ze een weergave willen zijn van een traumatisch geheugen? We spitsen ons toe op teksten over de Jodenvervolgingen in Parijs tijdens de bezetting. In haar autobiografie Rue Ordener rue Labat pende filosofe Sarah Kofman in de jaren negentig haar herinneringen neer aan de bezetting en onderduik. Patrick Modiano schreef met Dora Bruder dan weer een fictieverhaal, een soort van ‘tweedehands herinnering’ waarbij hij in de voetsporen treedt van een Joods meisje dat door Parijs dwaalt tijdens de razzia’s, en het uiteindelijk niet overleeft. Tot slot bespreken we het dagboek van Hélène Berr, dat dateert van het moment van de feiten, tussen 1942 en 1944. Welk effect heeft het tijdverschil tussen de gebeurtenissen en de schriftuur? In hoeverre wordt in de documenten een ‘toekomstverlangen’ uitgedrukt en een historische herinnering overgeleverd?

Beyond Memory: Italy and the Holocaust [De herinnering voorbij: Italië en de Holocaust] (interview met Robert Gordon)

The (self?)liberation of the Buchenwald concentration camp prisoners as viewed by German historians [De (zelf?)bevrijding van de gevangenen uit het concentratiekamp Buchenwald door de ogen van Duitse historici] (Jean-Louis Rouhart)

• Moeten we spreken van de bevrijding of de zelfbevrijding van het kamp van Buchenwald? Zeventig jaar na de feiten maakt dit artikel de balans op en presenteert de verschillende interpretaties van Duitse historici.

Woordenboek over getuigenis en herinnering

• Communicative memory [Communicatieve herinnering] (Clotilde Coueille)
• Passio Perpetuae et Felicitatis (Marco Formisano)
• Perpetrator images [Beelden van beulen] (Vicente Biosca)
• Survivance (Janine Altounian)
• The apostle Thomas, called “the doubting Thomas” [De apostel Thomas, of ‘de ongelovige Thomas’] (Aurélia Kalisky)
• Tourism and memory [Toerisme en herinnering] (Jessica Rapson)
• Transnational memory [Transnationale herinnering] (Ann Rigney)
• Memorial site: Kommunarka [Herinneringsplek: Kommunarka] (Luba Jurgenson)

Herinneringslabo:

• Rwanda (aflevering 4): Naamgeschiedenis: De functie van de antroponymie (Rémi Korman)
• België (aflevering 2): Over fictie en waarheid, beeld en verbeelding in de hedendaagse roman over de Eerste Wereldoorlog (Kris Peeters en Myrthel Van Etterbeeck)

 

Boekenplank


• Britta Schilling, Postcolonial Germany: Memories of empire in a decolonized nation (Caterina Romeo)
• Cristina Lombardi-Diop & Caterina Romeo (eds.), Postcolonial Italy: Challenging national homogeneity (Britta Schilling)
• Henk van der Werf, Totalitaire ontsporing: Een analyse van de beschaving in de waancultuur van het Derde Rijk (Fabian Van Samang)
• Hans Citroen & Barbara Starzyńska, Auschwitz-Oświęcim, Oświęcim-Auschwitz en Hans Citroen, Auschwitz – De Judenrampe, vergeten spoor (Christophe Busch)
• Michael Wildt & Katrin Himmler, Heinrich Himmler, d’après sa correspondance avec sa femme, 1927-1945 (Colette Gutman)
• David M. K. Sheinin, Consent of the damned: Ordinary Argentinians in the dirty war en Sebastián Carassai, The Argentine silent majority: Middle classes, politics, violence, and memory in the seventies (Paul Katz)
• Bert Ingelaere, Stephan Parmentier, Jacques Haers & Barbara Segaert (eds.), Genocide, risk and resilience: An interdisciplinary approach (Susan Thomson)
• Laure Marchand & Guillaume Perrier, La Turquie et le fantôme arménien (Jean-Pierre Pisetta)
• Pierre Schoentjes, Fictions de la Grande Guerre. Variations littéraires sur 14-18 (Aurélia Kalisky)
• Jennifer Hansen-Glucklich, Holocaust memory reframed: Museums and the challenges of representation (Sayma Khan)
  

 

Niet te missen


 

 

Terug naar de lijst

• Vorige
• Volgende