Redactioneel: 75 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog: balans en uitdagingen (Frédéric Crahay)

Portfolio: Sporen en herinneringen aan de Spaanse oorlog in Asturië (Frédéric Crahay)



Interview: Jan Deboutte (onderhoud door Frédéric Crahay)
Tijdens zijn diplomatieke carrière werkte Jan Deboutte bij de Belgische vertegenwoordiging bij de Verenigde Naties in New York, bij de oprichting van het Secretariaat van de Europese Politieke Samenwerking, – nu de Europese Dienst voor Extern Optreden –, als adviseur veiligheidsaangelegenheden bij de Minister van Buitenlandse zaken, op posten in Madrid, Bonn, Stockholm en New Delhi, als Directeur Europese Integratie en als Directeur-Generaal Multilaterale Organisaties bij het Departement Buitenlandse zaken. Hij is als ambtenaar van de diplomatieke carrière met pensioen en mag de titel van Ereambassadeur voeren. Hij blijft echter op vrijwillige basis actief als hoofd van de Belgische delegatie bij de Internationale Alliantie voor Herinnering aan de Holocaust (IHRA).

De receptie van de Holocaust zet een bewustwordingsproces voor de hele mensheid in gang en spoort ons allen aan tot een kritische bevraging. In dit dossier stellen we de modaliteiten en de uitdagingen, verbonden met het doorgeven van de geschiedenis van de Holocaust voor en we evalueren ze. Daarnaast motiveren we de verschuivingen in identiteit en mentaliteit die eruit voortvloeien. Hoe zag het katholicisme het judaïsme vóór en tijdens de Holocaust? Met welke joodse en interreligieuze rituelen wordt de Holocaust in Israël en in de Verenigde Staten herdacht? De evolutie van de Joodse houding ten opzichte van de Holocaust wordt uit de doeken gedaan aan de hand van de analyse van de zogenaamde Bitburg-controverse, die ontstond door het bezoek van president Ronald Reagan aan het Duitse Soldatenfriedhof van Bitburg (Duitsland) in mei 1985. De zaak van het karmelietessenklooster van Auschwitz (1985-1993) ten slotte, toont aan hoezeer de Kerk in België en Frankrijk betrokken was bij de oplossing van het conflict en is zonder twijfel een mijlpaal binnen de “catechese van de erkenning” van de Kerk ten opzichte van de Joden. De geschiedkundige antwoorden van dit dossier op de vraagstelling met betrekking tot de Holocaust kunnen bepalend zijn voor het voortbestaan van het judaïsme en de betrekkingen tussen judaïsme en christendom.

• Inleiding (Guy Zelis)

• Katholieken die de Joden en het jodendom gunstig gezind waren vóór de Holocaust (Danielle Delmaire)
  De relatie jodendom-christendom was van in den beginne complex en ambigu. In haar artikel ‘Katholieken die de Joden en het jodendom gunstig gezind waren voor de Holocaust’ gaat professor Danielle Delmaire dieper in op de verhouding tussen joden en christenen voor de Tweede Wereldoorlog en de engagementen van die laatsten tijdens de Holocaust.

• Jewish liturgies and interreligious liturgies for the commemoration of the Holocaust in Israel and in the United States, from the 1940s to the present day (Olivier Rota)
  Hoe wordt de Holocaust sinds de late jaren veertig in Israël herdacht? Welke veranderingen maakten de herdenkingen door? Hoe kwam Yom Hashoah (de Dag van de Herinnering aan de Shoah) precies tot stand? En met welke liturgische rituelen werden de plechtigheden omkleed? Professor Olivier Rota (Universiteit van Artesië) licht toe.

• De evolutie van de houding van de Joodse gemeenschap ten opzichte van de Holocaust. Vóór het karmelietessenklooster van Auschwitz was er de controverse van Bitburg (Bernard Suchecky)
  Bernard Suchecky vraagt zich af in hoeverre nieuwe ideologische zienswijzen in het moderne jodendom beïnvloed werden door de Holocaust, en of die ideologische strekkingen vandaag plaats hebben moeten maken voor identitaire bewegingen die hun legitimiteit aan de Holocaust ontlenen. Hij toetst zijn stelling aan de hand van de Bitburg-controverse (1985).

• De zaak van het karmelietessenklooster van Auschwitz (1985-1993). De betrokkenheid van de Belgische en Franse Kerk bij de oplossing van het conflict en de sleutelfase in de “catechese van het respect” van de Kerk tegenover de Joden (Thérèse Hebbelinck)
  In oktober 1984 vestigde een handvol Poolse karmelietessen zich met instemming van de Poolse politieke en religieuze overheden, in wat ooit het theatergebouw van het voormalige KL Auschwitz-I was. Daarmee ontketenden ze een storm van protest in joodse en niet-joodse kringen. Thérèse Hebbelinck analyseert de tussenkomst van de Franse en Belgische kerken in de speurtocht naar een diplomatieke oplossing voor het conflict.

• Chili en Argentinië, de verdwijning als erfenis: veerkracht als identiteit (Amandine Cerutti)
  Chili en Argentinië kenden in de jaren 1970 een autoritair bestuur, gekenmerkt door clandestiene opsluitingen, foltering en moord. Noodgedwongen gingen burgers op zoek naar strategieën om met dit massaal geweld om te gaan. Amandine Ceruti deed veldwerk ter plaatse. Ze presenteert hier haar belangrijkste bevindingen.

• Het Moorsoldatenlied: geschiedenis en internationaal traject van een universele concentratiekamphymne (Élise Petit)
  Het lied van de Moorsoldaten ontstond in 1933 in het kamp Börgermoor. Nog voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kreeg het bekendheid, eerst in Europa, vervolgens in de Verenigde Staten van Amerika. Tot op vandaag staat het symbool voor het verzet in de Duitse kampen. Élise Petit (universiteit Parijs 1) schetst de geschiedenis van een muzikaal monument.

Boekenplank

Herinneringslabo

• De Assyriërs in België, een vergeten gemeenschap? Ontmoeting met Naher Arslan (Mélanie Moreas)

Herinneringswoorden


Niet te missen