Bestel het volledige nummer

Terug naar de lijst

Redactioneel: Overal hakenkruizen (Philippe Mesnard)

Agenda

Kroniek

• The Jewish Museum and Tolerance Centre in Moscow (Ewa Bérard)
• “How beautiful this sad world is” (Isabelle Galichon)
• Ida, or we’ll all go to heaven (Gabriel Raichman)
• Het beeld als getuigenis, het beeld als document. Interview met Christophe Cognet (Luba Jurgenson en Paul Bernard-Nouraud)
• Lo Real volgens Israel Galván (Isabelle Galichon)
• Een theatraal memorandum (Isabelle Galichon)
• Le carnaval des ombres (Daniel Weyssow)
• The Passenger, an opera (Jean-Christophe Le Toquin voor ResMusica)

Close-up: Het verhaal van 14-18. De oorlog door de lens van slachtoffers, burgers en historici

• Tussen feit en fictie. Interview met Sophie De Schaepdrijver (Philippe Mesnard en Anneleen Spiessens)
• Catastrophe vs. tragedy. Interview with Annette Becker (Luba Jurgenson en Philippe Mesnard)
• The Great War: from witnesses to historians, from memory to history? (Nicolas Beaupré)

Portfolio: Herinnering stand-by, de voormalige moordcentra in Polen

Interview: Joshua Oppenheimer, “The aim of all genuine art is always engaged” (Anneleen Spiessens)

Dossier: In naam van de slachtoffers – Dictatuur en staatsterreur in Argentinië, Chili en Uruguay

• Inleiding
  
  
• Wat als de slachtoffers spoorloos zijn? De zoektocht naar verdwenen gevangenen tijdens en na de dictatuur (Antonia García Castro)
  De Chileense Vereniging van familieleden van verdwenen gevangenen staat centraal in dit artikel. De auteur onderzoekt hoe de slachtoffers tijdens en na de dictatuur (1973-1989) werden benoemd. Ze concentreert zich in het bijzonder op de acties van de families en de manier waarop zij de politieke achtergrond van de slachtoffers voor het voetlicht brengen.
  
  
• Slachtoffers, families en burgers. De strijd om het legitieme verhaal (Elizabeth Jelin)
  In Argentinië is de familie een dominant referentiekader in de herinnering aan de dictatuur (1976-1983). Alleen wie het drama fysiek heeft meegemaakt of familie is van een ‘verdwenen persoon’, beschikt over autoriteit en een legitieme stem. De ‘getroffen persoon’ en de ‘burger’ sluiten mekaar uit, waarbij het verhaal van de ‘getroffene’ elke andere ervaring overschaduwt. Het artikel focust daarom op het fenomeen van ‘familisme’ in het herinneringsbeleid. Wat is de impact van de familieleden en de overlevenden in de publieke ruimte? In welke mate beletten zij, als enige legitieme stem, andere actoren om deel te nemen aan het debat over het verleden?
  
  
• Het verhaal van de Noche de los Lápices. De verdwenen schoolkinderen als ‘onschuldige slachtoffers’ (Sandra Raggio)
  Tijdens de democratische overgang in Argentinië circuleerden talrijke verhalen over de repressie in het verleden. Eén van die verhalen is de ‘Noche de los lápices’ (de Nacht van de potloden). Het kende een enorme weerklank en ging symbool staan voor de dictatuur. Er kwam een boek, dat wel tien maal werd uitgegeven, en een film die tot op vandaag regelmatig wordt vertoond. De auteur van dit artikel gaat op zoek naar verklaringen voor het gigantische succes van de ‘Noche de los lápices’, en zoomt daarbij in op de figuur van het ‘onschuldige slachtoffer’.
  
  
• ‘Subversieve elementen’, ‘gefolterden’, ‘NN’. De slachtoffers van de staatsterreur in de Argentijnse overgangspers (Claudia Feld)
  Sinds de herinvoering van de democratie in Argentinië begin 1984, haalden de verdwijningszaken en de clandestiene repressie tijdens de dictatuur steeds vaker het nieuws. De ongecensureerde pers streefde ‘transparantie’ na maar in plaats van onderzoek te voeren naar de staatsterreur, voerde ze een macaber en sensationeel schouwspel op – een ‘horrorshow’ volgens een aantal commentatoren. Dit artikel analyseert de figuur van het slachtoffer zoals die in de Argentijnse pers naar voren komt tussen januari en mei 1984. Journalisten hadden het aanvankelijk zelden over ‘onschuldige slachtoffers’ en namen zelfs de term ‘slachtoffers’ haast nooit in de mond. De gevangen en verdwenen personen waren veeleer ‘subversieve elementen’, ‘gefolterden’ of ‘NN’. Aangezien in deze periode voor het eerst verslag werd gedaan van de repressie voor een groot publiek, kunnen dankzij de data hypotheses geformuleerd worden over de ‘herinneringsstrijd’ in de vroege overgangsperiode.
  
  
• Herinneren en vergeten. Oblivion en de deconstructie van de slachtofferfiguur (Susana Draper)
  Dit artikel focust op de slachtofferfiguur bij vrouwelijke auteurs. Het is opvallend hoe de figuur haaks staat op de gekende clichés van de heldhaftige militant (met mannelijke connotaties) en de weerloze slachtoffers wiens lijdensweg wordt beschreven met vrouwelijke connotaties. In Oblivion, een tekst van de Urugayaanse Edda Fabbri, een voormalig gevangene, zien we hoe de tweedeling held/slachtoffer wordt gedeconstrueerd. In haar voorstelling van het verleden gaat Fabbri voorbij aan de klassieke dichotomie om plaats te maken voor nieuwe vormen van herinnering.
  
  
• Onschuldige slachtoffers of militante helden? De herinneringspolitiek en het moeilijke debat over de slachtoffers (Luciana Messina)
  Dit artikel legt een conflict bloot tussen verschillende interpretaties van de slachtoffercategorie tijdens de herdenking van Argentijnse staatsterreur. Op verschillende locaties werden memorialen opgericht, waarrond het herinneringswerk vorm krijg. De invulling van de term ‘slachtoffer’ is de laatste jaren voer voor discussie. De auteur stelt zich de volgende vragen: hoe krijgt de slachtofferfiguur vorm op de gedenkplaatsen in Buenos Aires? Hoe worden de slachtoffers getypeerd en wat is het belang daarvan tijdens debatten en discussies? Het artikel bevat een analyse van een aantal evenementen uit het programma van de voormalige clandestiene Olimpogevangenis, met de bedoeling om zo de tegenstellingen aan het licht te brengen tussen de verschillende definities van ‘slachtoffer’.
  
  
• De plaats van het slachtoffer: landschap en rouwproces (Jens Andermann)
  De auteur onderzoekt de rol van het landschap als plek van herinnering in de post-dictatoriale Zuidkegel. In  architectuur en film symboliseert het landschap het gebrek aan een plaats om te rouwen. Sommige projecten zijn monumentaal opgevat en willen de slachtoffers – vaak bij naam – in de maatschappelijke ruimte inschrijven. Op andere plaatsen worden dan weer open, doelloze ruimtes gecreëerd waar de bezoeker kan ronddwalen. Het rouwproces wordt zo een radicale esthetische en politieke praktijk, een ruimte voor experiment.
  
  
• Bibliografie/filmografie/sitografie

Varia

• It happened seventy years ago, in Hungary (Szabolc Szita)
• The Death of Ezequiel Demonty and the End of Human Rights in Argentina (David M. K. Sheinin)
• Bolsheviki: A Dead Serious Comedy (Paola Irene Galli Mastrodonato)

Boekenplank

• Thierry Baudet, Oikofobie: de angst voor het eigene (Fabian Van Samang)
• Ivan Jablonka & Annette Wieviorka, Nouvelles perspectives sur la Shoah (Fabian Van Samang)
• Deborah Dwork & Robert Jan Van Pelt, Exodus: Joden op de vlucht uit het Derde Rijk (Jean-François Forges)
• Sönke Neitzel & Harald Welzer, Soldaten. Over vechten, doden en sterven (Robert Khan)
• Alain Kleinberger & Philippe Mesnard, La Shoah. Théâtre et cinéma aux limites de la représentation (Anne Roche)
• Valentina Pisanty, Abusi di memoria (Frediano Sessi)
• Antoine Vitkine, Mein Kampf, histoire d’un livre (Anne Roche)
• Alain Berenboom, Monsieur Optimiste (Désirée Schyns)
• Sharon MacDonald, Memorylands. Heritage and Identity in Europe Today (Dario Miccoli)
• Oscar Guardiola-Rivera, Story of a death foretold: The coup against Salvador Allende, September 11^th, 1973 (Lindsey Churchill)
• Lindsey Churchill, Becoming the Tupamaros: Solidarity and Transnational Revolutionaries in Uruguay and the United States; Federico Finchelstein, The Ideological Origins of the Dirty War: Fascism, Populism, and Dictatorship in Twentieth Century Argentina; Francesca Lessa, Memory and Transitional Justice in Argentina and Uruguay: Against Impunity (David M. K. Sheinin)
• Arnout Hauben & Johanna Spaey, To War. A Journey Along the Front of World War I (Tom Vanassche)
• Christopher Clark, The Sleepwalkers. How Europe Went to War in 1914 (Hanna Teichler)
• Iain Chambers et al., The Postcolonial Museum: The Arts of Memory and the Pressures of History (Sayma Khan)

Woordenboek over getuigenis en herinnering

• Cassandra (Véronique Léonard-Roques)
• The grey zone (Stef Craps)
• Memorialist (Damien Zanone)
• Postmemory (Marianne Hirsch)
• Redignification (Marie Ines Harté)
• Soldier-poet (Nicolas Beaupré)
• The Righteous (Sarah Gensburger)
• The writing of disaster (Éric Hoppenot)
• Memorial site: Downtown memorial (Philippe Mesnard)

Niet te missen

Herinneringslabo: RWANDA – De kerken-massagraven van de genocide, Kibeho (Rémi Korman)

Terug naar de lijst

• Vorige
• Volgende