Herinneringen aan de wijk “Marollen-Zuidstation”

Stichting Auschwitz is gevestigd in het hart van een wijk die van 1920 tot aan de Tweede Wereldoorlog bekend stond als de “Joodse wijk” van Brussel. In verschillende golven vestigde de Joodse gemeenschap zich rond het zuidstation, en vooral in de Marollenwijk. Vandaag lijkt de Joodse aanwezigheid hier bijna helemaal vergeten: de sporen ervan zijn moeilijk terug te vinden, en bestaan in wezen enkel in de herinnering van de betrokkenen zelf of van historici. Wat blijft er op het terrein zelf over? Kunnen we, op basis van deze vaststelling, overgaan tot een “reconstructie” van het Joodse leven in de wijk? Onze bedoeling is om in herinnering te brengen waarom zovele Joden de ellende en het geweld ontvluchtten in hun thuislanden en, na 1933, in de landen waar het Derde Rijk was binnengevallen. Daarnaast bekijken we het gegeven ook vanuit de invalshoek van de praktische moeilijkheden die met gedwongen migratie gepaard gaan: het vinden van onderdak, en het verkrijgen van de nodige papieren.

Wij wensen deze periode uit de geschiedenis van de wijk, en in het bijzonder het socio-economische weefsel ervan, in kaart te brengen, om zo goed mogelijk de leefwereld van de inwoners te reconstrueren. Hoe organiseerde men netwerken om hulp te krijgen of om elkaar te helpen? Waar kwam de hulp vandaan? Hoe ontwikkelde het culturele leven van de wijk zich? Hoe en in welke mate interageerde men met de plaatselijke bevolking en met andere immigrantengemeenschappen? We kunnen ons nog een vaag idee vormen van hoe de nieuwkomers hun vestiging in de wijk beleefden, en dat is nog steeds van betekenis voor actuele problematieken. Maar de omstandigheden voor de Joodse bevolking in ons land veranderden drastisch vanaf de Duitse bezetting. De bezetter lapte de wetten die onze bevolkingsgroepen beschermden aan zijn laars en voerde procedures in om de Joodse bevolkingsgroepen in kaart te brengen, te onderscheiden, te isoleren en tenslotte te elimineren door deportatie, zoals ze dat gedaan hadden in andere landen die ze bezetten of die met hen collaboreerden. Hoe gingen ze in deze wijk te werk om hun doel te bereiken? (volkstellingen, oprichting van de Vereniging van Belgische Joden, opleggen van het dragen van de Davidster, arbeidsverbod, handelsverbod, enz.). Welke anti-Joodse verordeningen werden uitgevaardigd? Hoe reageerde de bevolking? Konden sommigen bescherming vinden of vluchten? Wat waren de verzetsmogelijkheden? En wie hielp de mensen om onder te duiken? De bezetter zaaide uiteraard terreur met razzia’s en deportaties, en verhoogde zo nog de onzekerheid van zij die achterbleven. Deze benadering zal ons toelaten om in grote lijnen de leefwereld van de wijk te reconstrueren in de tijd voor de deportatie van de Joodse bevolking, met name door het inrichten van een tentoonstelling. Om ons project aanschouwelijker te maken, zullen we erover waken om in het geheel van de verhalen en documenten nagelaten door getuigen, speciale aandacht te besteden aan documenten en anekdotes die van de “petite histoire” een les in menselijkheid maken.

Doelstellingen

De reconstructie van de Marollenwijk, waar de Joodse immigratie zich concentreerde, zal ons toelaten het erg rijke sociale weefsel dat zich in de wijk ontwikkelde, in de verf te zetten. Uiteindelijk is het onze bedoeling om meer invulling te geven aan dit aspect van de geschiedenis en de herinnering aan de Marollenwijk, door eraan te herinneren dat de wijk een baken van gastvrijheid was en nog altijd is. We zullen ook de aandacht vestigen op de migratieproblematiek, die een wezenlijke kwestie in onze moderne samenlevingen blijft.

Daartoe doen we een oproep aan verenigingen en personen die wensen deel te nemen aan een van de lopende projecten die hierna vermeld worden, of die anekdotes of documenten willen overdragen of archiveren.

Circuit “Marollen-Zuidstation”
Geschiedenis en gedachtenis van een Brussese wijk

Opening van de website Joodse geheugen en Verzet in de wijk “Marollen-Zuidstation”: http://marolles-jewishmemories.net/nl/

Momenteel zijn er reeds dertien pagina’s te zien op de website. Zij behandelen de volgende onderwerpen:

Deze website zou, dankzij nieuwe getuigenissen en documenten, een compleet idee moeten geven van de realiteit van het leven in de wijk doorheen deze woelige jaren tot aan zijn tragisch einde.

Adres van de site: http://marolles-jewishmemories.net/nl/

 

Getuigenissen in woord en beeld

Een campagne om opnames te realiseren van getuigenissen van mensen en ondergedoken kinderen die in de wijk Marollen-Zuidstation geleefd hebben.

Audiovisuele archieven

Getuigen die de kampen overleefd hebben en kinderen die ondergedoken waren in de wijk. Creatie van een dvd “Wijk Marollen-Zuidstation” op basis van een montage van uittreksels uit de beeld- en geluidsarchieven van Stichting Auschwitz.

1930-1942. Herinneringen aan een joods verleden in de wijk Marollen-Zuidstation. Brussel is een Franstalige documentaire opgebouwd rond een selectie van zes gesprekken met overlevenden van nazikampen. Deze zijn vanaf de jaren 1990 geïnterviewd door Stichting Auschwitz.

Het gaat om zes bewoners van de Marollen met een buitenlandse achtergrond: Joseph Berman, David Blum, Hélène Gancarska, Baron Maurice Goldstein, Henri Kichka en Maurice Pioro.

Wij volgen hun integratie in de wijk. Ze beschrijven de werkelijkheid van de noodlottige periode in ons land, gaande van de uitvoering van de Belgische anti-jood wetten tot de razzia’s vanaf 1942 die geleid hebben tot de deportatie naar Auschwitz, waar de meerderheid van de Belgische Joden vermoord werden.

Foto’s van de voorstelling van de film in De Botanique in februari 2012

Deze film, verwezenlijkt door Marta Marín-Dòmine onder de auspiciën van vzw Auschwitz in Gedachtenis, wordt vanaf juni 2012 te koop aangeboden tegen de prijs van €12.50.

De film is Frans gesproken met ondertiteling in het Nederlands en in het Engels.

pdf van het begeleidend boekje van de dvd

Onlinebestelling

Archief “amateurcinema”

Aanleggen van een archief “amateurcinema” over de wijk. Doel is om beeldmateriaal voornamelijk gefilmd door particulieren te verzamelen, te digitaliseren, te archiveren en toegankelijk te maken. Het materiaal heeft betrekking op de gebeurtenissen in de wijk “Marollen-Zuidstation” (folklorefeesten, animatie, familieleven, woonomstandigheden, inhuldigingen, voorstellingen, levensverhalen, immigratie, etc.) tijdens de eerste helft van de 20e eeuw. Wij doen een oproep aan mensen die dergelijke documenten bezitten en die ze wensen in bewaring te geven in onze archieven, of ze gewoon ter beschikking stellen voor deze gelegenheid.

Oproep “Het samenbrengen van fragmenten”

Contact: Daniel Weyssow, projectverantwoordelijken.

• Vorige
• Volgende