In dit artikel wordt geanalyseerd hoe de Spaanse staat vanaf het instellen van de rechtsstaat in 1977 heeft gepoogd om een gedeelde herinnering te construeren betreffende het oorlogsverleden en de dictatuur. Komen daarbij aan bod: de aard en gevolgen van de conflicten die in de loop van dat proces ontstonden, de opeenvolgende mislukte pogingen om een algemeen beleid betreffende schadeloosstelling en herdenking in het leven te roepen, het invoeren van een specifiek Spaans model van straffeloosheid.
Francisco Ferrándiz (Instituto de Lengua, Literatura y Antropología (ILLA) - Centro de Ciencias Humanas y Sociales (CCHS) del Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC), Madrid): Fosses communes, paysages de la terreur (pdf) [Massagraven, landschappen van terreur]
De voorbije tien jaar werden opgravingen gedaan in massagraven uit de tijd van de Spaanse Burgeroorlog en de naoorlogse periode, meer bepaald in grafkuilen die in de franquistische achterhoede werden achtergelaten. Die opgravingen staan centraal in de actuele debatten over het wezen en de betekenis van het conflict en het daaropvolgende regime. In het artikel analyseren we de complexiteit en de dynamiek van dit proces, met politieke en juridische initiatieven die heel wat weerklank vinden bij publiek en media. Enkele voorbeelden: de ‘wet van de historische herinnering’, de omstreden beslissing van rechter Garzón over de misdaden van het franquisme, maar ook lokale acties die, hoewel vaak onbeholpen, onzichtbaar of voorbijgaand van aard, daarom niet minder belangrijk zijn.
In dit artikel wordt het ‘Herdenkingsmuseum van de verbanning’ voorgesteld. Het werd in februari 2008 ingehuldigd in La Jonquera, op de grens tussen Spanje en Frankrijk. In de tekst wordt de museale opstelling beschreven en getracht die te situeren in de logica van het proces dat in Spanje ‘het herstel van de historische herinnering’ heet.
In de weergave van de Spaanse Burgeroorlog op het witte doek vond tijdens de jaren 1980 een stijl ingang met een eigen esthetiek (verzorgd beeld, traag ritme enz.), soort verhaal (herinneringsrelaas) en pragmatische omstandigheden (in de hoofdrol kinderen of adolescenten die te maken krijgen met overgangsriten, een voorkeur voor niet-strijders enz.). De filmstijl werd aangekondigd in El espíritu de la colmena/De geest van de bijenkorf (1973) en duurde voort tot in de vroege jaren 2000 met de films van J. L. Garci. In dit essay worden de essentiële kenmerken van deze ‘herinneringslandschappen’ besproken, naast hun positie in de fictiestrategieën over de Spaanse Burgeroorlog.
Dit artikel, halverwege tussen persoonlijk gedenkschrift en essay, zet aan om stil te staan bij overdracht. Daartoe worden vragen opgeroepen over het begrip ‘afstamming’, waarbij de nadruk ligt op het aanvaarden van het verleden als nalatenschap. De auteur treedt in gesprek met het onuitgegeven gedenkschrift van een kind uit de Spaanse Burgeroorlog, in dit geval haar vader, om te wijzen op de sporen van het gereconstrueerde verleden. In het artikel ligt de nadruk ook op de noodzaak om anders te gaan nadenken over de actuele gevolgen van het ontwortelde of ballingsgeheugen, en over diegenen die, toen de oorlog net voorbij was, naar Spanje moesten terugkeren na een periode van ballingschap.
In dit artikel wordt het filmwerk van Rithy Panh bestudeerd om te begrijpen wat daarin betreffende het geheugen op het spel staat. De regisseur, zelf een overlevende van de Rode Khmerkampen, reconstrueert de recente Cambodjaanse geschiedenis, maar dat is meteen ook zijn eigen geschiedenis. Zo ondervroeg hij langdurig Duch, de baas van het moordcentrum S-21, net voor die werd berecht. Die confrontatie mondde uit in een boek dat hij samen met Christophe Bataille schreef, namelijk L’élimination, en ook in de film Duch, le maître des forges de l’enfer. De reflectie over dat onvervalste tweeluik van het geheugen is zowel filmisch als persoonlijk relevant.
Door de evolutie van het concept ‘misdaad tegen de menselijkheid’ te bestuderen tot en met de oprichting van het Internationaal Strafhof (1998) kun je onderzoeken wat er zoal op het spel staat bij het creëren van een internationaal strafrecht. Een theorie ontvouwen omtrent humanitair recht impliceert dat je politieke betrekkingen voorbij het strikt nationale beschouwt, want bepaalde mensenrechtenschendingen gaan de hele mensheid aan.
Éric Alary en Bénédicte Vergez-Chaignon, Dictionnaire de la France sous l’Occupation, Parijs, Larousse, 2011. Recensie in het Frans door Léon Strauss (Universiteit van Straatsburg)
Michela Marzano (olv.), Dictionnaire de la violence, Parijs, PUF, 2011. Recensie in het Frans door Frediano Sessi (Universiteit van Mantua)
Bernard Dan, Le Livre de Joseph, La Tour d’Aigues, L’Aube, 2011. Recensie in het Frans door Albert Mingelgrün (Voorzitter van de Stichting voor de Eigentijdse Herinnering)
Daniel Rancour-Laferriere, The Sign of the Cross. From Golgotha to Genocide, Piscataway, Transaction Publishers, 2011. Joseph Ratzinger – Benoît XVI, Jésus de Nazareth. Tome 2: De l’entrée à Jérusalem à la Résurrection, Monaco, Le Rocher – Groupe Parole et Silence, 2011. Recensie in het Frans door Frans Lemaire
Beatriz Sarlo, Tiempo pasado, Cultura de la memoria y giro subjetivo – una discusión, Buenos Aires, Siglo XXI editores, 2007. Recensie in het Frans door Mylène Herry (Universiteit van Toulouse – Le Mirail)
Dominique Sigaud, Le Piège des loups. Les 175 maisons de la Gestapo en France, Paris, Stock, 2012. Recensie in het Frans door Corinne Benestroff (Universiteit Paris 8)
François Azouvi, Le Mythe du grand silence. Auschwitz, les Français, la mémoire, Paris, Fayard, 2012. Recensie in het Frans door Paul Bernard-Nouraud (École des Hautes Études en Sciences sociales – EHESS van Parijs)
Michel Dufranne, Triangle rose, Brussel, Quadrants, 2011. Recensie in het Frans door Anthony Michel (CREM (Metz) – IPSE (Luxemburg))
Samuel D. Kassow, Qui écrira notre histoire? Les Archives secrètes du ghetto de Varsovie, Parijs, Grasset, 2011. Recensie in het Frans door Judith Lindenberg (École des Hautes Études en Sciences sociales – EHESS van Parijs)
Sylvie Rollet, Une éthique du regard, Paris, Hermann, 2011. Recensie in het Nederlands door Fabian Van Samang (Historicus)
Aharon Appelfeld, Je suis une rémanence de l’histoire juive Recensie in het Frans door Julie Laval (Redactrice – Websites over het theater)
Platen-CD's
Sonate ‘Vie et destin’[Leven en Lot] van Chrystel Marchand
Musique de chambre à Terezín [Kamermuziek in Theresienstadt] door Pierre-Jean Tribot voor ResMusica
Stichting Auschwitz – vzw Auschwitz in Gedachtenis
Huidige zetel van Stichting Auschwitz.
De Stichting Auschwitz werd in 1980 opgericht, onder impuls van Paul Halter, overlevende van Auschwitz. De Stichting Auschwitz is de opvolger van de Belgische vereniging van gewezen politieke gevangenen van Auschwitz-Birkenau, kampen en gevangenissen van Silezië, met als eerste doelstelling de duurzame en systematische studie van de geschiedenis van en de herinnering aan de Shoah en de naziterreur. De overdracht van hun herinneringen evenals het bewaren van hun archieven zijn een aanvulling om ons uiteindelijke doel te bereiken.
De Stichting Auschwitz wil zich echter niet beperken tot Auschwitz en al evenmin tot de Shoah. Deze ambitie blijkt uit het belang dat de Stichting hecht aan alle massamoorden die werden gepleegd door autoritaire regimes. Het werk en de projecten van de Stichting passen in een bewust multidisciplinair kader en behandelen het geheel van massamoorden en misdaden doorheen de geschiedenis en vandaag.
Om haar projecten te verwezenlijken heeft de Stichting in 2004 een Centrum voor Studie en Documentatie, de vzw Auschwitz in Gedachtenis ingericht. Dankzij deze nieuwe instelling, waarvoor permanent een tiental specialisten actief is, hebben onze inspanningen voor de promotie van wetenschappelijk onderzoek en multidisciplinaire publicaties een stevig elan gekregen.
Kantoren geopend van maandag t/m vrijdag tussen 9u30 en 16u30. Raadpleging ter plaatse enkel op afspraak.
Lid worden
Wilt u lid worden van de vzw Auschwitz in Gedachtenis, deelnemen aan haar activiteiten of gewoon haar werking ondersteunen, contacteer ons en stort € 40 op rekeningnummer IBAN: BE55 3100 7805 1744 – BIC: BBRUBEBB. Elke gift van meer dan € 40 geeft recht op een belastingvermindering in België.
De website van vzw Auschwitz in Gedachtenis en van de Stichting Auschwitz maakt gebruik van cookies om het surfen op de site te vergemakkelijken en om bepaalde functies toe te laten. Door de website verder te gebruiken, gaat u akkoord met het gebruik van cookies.
We zijn lid van het BCH 
+32 (0)2 512 79 98
info@auschwitz.be
